आर्थिक सेवांमध्ये AI आणि जनरेटिव्ह AI ची क्रांती! AI देणार तुमच्या सगळ्या बँकिंग प्रश्नांची उत्तरे, कस्टमर केअर ची नाही लागणार गरज Use of AI and Generative AI in Financial Services
आर्थिक सेवांमध्ये बदलाची नांदी
Use of AI and Generative AI in Financial Services गेल्या काही वर्षांत आर्थिक सेवांमध्ये तंत्रज्ञानाची घोडदौड सुरू आहे. विशेषतः कृत्रिम बुद्धिमत्ता (AI) आणि जनरेटिव्ह AI यांचा वापर प्रचंड वेगाने वाढत आहे. आज बँका, वित्तीय संस्था आणि फिनटेक स्टार्टअप्स त्यांच्या सेवेची गुणवत्ता सुधारण्यासाठी या आधुनिक साधनांचा वापर करत आहेत.
Use of AI and Generative AI in Financial Services
AI म्हणजे काय आणि जनरेटिव्ह AI कशासाठी वापरतात?
AI (Artificial Intelligence) म्हणजे संगणक प्रणालींना मानवी मेंदूसारखी निर्णयक्षमता देणारी तंत्रज्ञान प्रणाली.
AI (Artificial Intelligence) म्हणजे संगणकाला मानवीप्रमाणे विचार करण्याची क्षमता देणारी तंत्रज्ञान प्रणाली. जनरेटिव्ह AI ही त्याची एक शाखा आहे, जी नवीन मजकूर, चित्रे, व्हिडिओ किंवा डेटा तयार करण्यासाठी वापरली जाते. हे मॉडेल्स क्रिएटिव्ह आणि स्मार्ट सोल्यूशन्ससाठी वापरले जातात.Generative AI हे AI चे पुढचे पाऊल आहे – जे नवीन कंटेंट, डेटा, कोड, रिपोर्ट्स तयार करू शकते. ChatGPT, Bard, DALL-E हे त्याचे उदाहरण आहेत Use of AI and Generative AI in Financial Services
आर्थिक सेवांमध्ये AI चा उपयोग कसा केला जातो?
1. ग्राहक सेवा – स्मार्ट चॅटबॉट्स
AI आधारित चॅटबॉट्स 24×7 ग्राहकांसाठी उपलब्ध असतात. बँकिंग अॅपमध्ये आलेले प्रश्न ते काही सेकंदांत सोडवतात. यामुळे ग्राहकांचा अनुभव सुधारतो आणि मॅन्युअल कामाचा भार कमी होतो.AI आधारित स्मार्ट चॅटबॉट्स बँकिंग आणि आर्थिक संस्थांमध्ये ग्राहकांच्या शंका 24×7 चटकन सोडवतात. हे चॅटबॉट्स ग्राहकांच्या प्रश्नांना नैसर्गिक भाषेत उत्तर देतात आणि तात्काळ मदत पुरवतात. यामुळे ग्राहक अनुभव सुधारतो, प्रतीक्षा वेळ कमी होते आणि संस्थांची सेवा कार्यक्षमता वाढते.Use of AI and Generative AI in Financial Services
2. फ्रॉड डिटेक्शन – सुरक्षित व्यवहार
AI व्यवहारांचा नमुना ओळखतो आणि संशयास्पद व्यवहार थांबवतो. जनरेटिव्ह AI स्वतःचे मॉडेल्स वापरून नवीन फ्रॉड पॅटर्न्स ओळखू शकते.AI सिस्टीम व्यवहारांमध्ये अचानक बदल, संशयास्पद क्रियाकलाप आणि संभाव्य फ्रॉड डिटेक्ट करू शकते. जनरेटिव्ह AI या संदर्भात संभाव्य हल्ल्यांचे नमुने समजून सुरक्षा प्रणाली अधिक स्मार्ट करते. यामुळे आर्थिक संस्थांना धोका टाळता येतो आणि ग्राहकांचे पैसे सुरक्षित राहतात.
3. क्रेडिट स्कोअरिंग – अचूक व धोरणात्मक
AI हजारो डेटापॉइंट्सचा अभ्यास करून कोणत्याही व्यक्तीचे कर्ज परतफेड क्षमतेचे मूल्यांकन करते, जे पारंपरिक CIBIL स्कोअरिंगपेक्षा अचूक ठरते AI क्लिष्ट डेटाच्या आधारे एखाद्या व्यक्तीचा क्रेडिट स्कोअर अधिक अचूकपणे ठरवू शकतो. पारंपरिक पद्धतींपेक्षा AI वेगवान आणि डेटा-आधारित निर्णय घेते, ज्यामुळे धोरणात्मक आणि योग्य कर्ज वितरण शक्य होते. यामुळे बँका जोखीम कमी करत ग्राहकांवर विश्वास दाखवू शकतात..
4. वैयक्तिकृत फायनान्शियल सल्ला (Robo-Advisors)
Robo-Advisors हे AI आधारित डिजिटल सल्लागार आहेत, जे प्रत्येक व्यक्तीच्या आर्थिक स्थिती, ध्येय आणि जोखमीच्या प्रवृत्तीच्या आधारावर गुंतवणुकीचे मार्गदर्शन करतात. हे सल्ले स्वस्त, झपाट्याने मिळणारे आणि वैयक्तिक गरजांशी जुळणारे असतात, ज्यामुळे सामान्य गुंतवणूकदारही स्मार्ट निर्णय घेऊ शकतो.
5. डेटा अॅनालिटिक्स – निर्णयक्षमतेत वाढ
बँकांचे डेटा सिस्टिम्स मोठ्या प्रमाणावर डेटा गोळा करतात. AI त्या डेटाचा अर्थ लावतो, ट्रेंड्स ओळखतो आणि संस्थेला निर्णय घेण्यासाठी मदत AI आणि जनरेटिव्ह AI डेटा अॅनालिटिक्सच्या माध्यमातून मोठ्या प्रमाणातील आर्थिक माहितीचे विश्लेषण करून धोरणात्मक निर्णय घेण्यास मदत करतात. यामुळे बँका आणि वित्तीय संस्था बाजारातील ट्रेंड ओळखू शकतात, जोखीम व्यवस्थापन सुधारतात आणि नफ्यासाठी अधिक योग्य दिशा ठरवू शकतात.करतो.
जनरेटिव्ह AI चे फायदे
1. रिपोर्ट जनरेशन
बँकिंग रिपोर्ट्स, मार्केट एनालिसिस, इंटरनल मीटिंग नोंदी इ. आपोआप तयार करता येतात. यामुळे वेळेची बचत होते.
2. मार्केटिंग कॉन्टेंट क्रिएशन
जनरेटिव्ह AI सोशल मीडिया पोस्ट्स, बॅनर, इमेल कॅम्पेन यासाठी क्रिएटिव्ह कॉन्टेंट तयार करू शकतो.
3. AI बेस्ड प्रेडिक्शन मॉडेल्स
गुंतवणुकीचा परतावा, शेअर मार्केटचा कल, व्याजदर बदल यांचा अंदाज जनरेटिव्ह AI देऊ शकतो.
काही आव्हाने
- डेटा गोपनीयता: AI आणि जनरेटिव्ह AI डेटा वापरून काम करतात. त्यामुळे ग्राहकांच्या गोपनीयतेचा प्रश्न निर्माण होतो.
- बायस: AI मॉडेल चुकीच्या डेटावर ट्रेन झाले तर ते चुकीचे निर्णय देऊ शकतात.
- कायदे व नियमन: भारतात AI संदर्भात स्पष्ट कायदे अजून प्रस्थापित नाहीत.
भविष्यातील दिशा – AI कसा बदल घडवेल?
- स्मार्ट लोन अप्रुव्हल: काही सेकंदांत कर्जाचा निर्णय.
- AI संचालित पोर्टफोलिओ मॅनेजमेंट: गुंतवणूक सल्लागारांची जागा घेणारे सिस्टम.
- कस्टमाइज्ड बँकिंग सेवा: प्रत्येक ग्राहकासाठी वैयक्तिक सेवा.
- विनाअडथळा डिजिटल बँकिंग: ओटीपी, पासवर्डशिवाय सुलभ व्यवहार.
AI आणि जनरेटिव्ह AI हे आर्थिक सेवांच्या क्षेत्रात एक क्रांती घडवत आहेत. पारंपरिक कामांच्या मर्यादा ओलांडून, या तंत्रज्ञानाच्या मदतीने बँका अधिक स्मार्ट, सुरक्षित आणि ग्राहकाभिमुख बनत आहेत. परंतु त्याचवेळी जबाबदारीने आणि नियमानुसार या तंत्रज्ञानाचा वापर करणेही तितकेच आवश्यक आहे.