आरबीआय च्या नवीन नियमानुसार चेक बाउन्स झाल्यास तुम्हाला तुरुंगवास किंवा मोठा दंड लागू शकतो ? जाणून घ्या RBI चे नवीन नियम आणि कायद्याचे अपडेट्स मराठीत! Cheque Bounce Law in India 2025 in Marathi
चेक बाउन्स प्रकरणांवर RBI आणि न्यायव्यवस्थेचे कडक पावले – 2025 मध्ये काय बदलले? Cheque Bounce Law in India 2025 in Marathi
मुंबई | 3 जून 2025: चेक बाउन्स (Cheque Bounce) प्रकरणांमध्ये भारत सरकार आणि रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया (RBI) यांनी 2025 पासून मोठे कायदेशीर बदल लागू केले आहेत. हे बदल बँकिंग विश्वास वाढवण्यासाठी आणि चेक व्यवहारातील फसवणूक रोखण्यासाठी करण्यात आले आहेत. 2025 मधील नवे कायदे आता अधिक कडक दंड, त्वरित सुनावणी प्रक्रिया, आणि डिजिटल ट्रॅकिंग सिस्टम सादर करतात.Cheque Bounce Law in India 2025 in Marathi
काय असतो चेक बाउन्स? जाणून घ्या-
चेक बाउन्स म्हणजे बँकेत दिलेला चेक रक्कम न भरल्यामुळे नाकारला जाणे. हे खालील कारणांमुळे होऊ शकते: Cheque Bounce Law in India 2025 in Marathi
- खात्यात पुरेसे पैसे नसणे
- चुकीचा स्वाक्षरी
- चुकीची तारीख
- खाते फ्रीझ असणे
2025 मधील मुख्य कायदेशीर बदल – काय सांगतो नवा “Cheque Bounce Law in India 2025”?
1. त्वरित सुनावणी व 60 दिवसात निकाल
RBI ने सुचवलेल्या नियमानुसार: Cheque Bounce Law in India 2025 in Marathi
- आता चेक बाउन्स प्रकरणांचे निपटारा 60 दिवसात करण्यात यावा, अशी शिफारस आहे.
- न्यायालये यासाठी Fast Track Courts नेमणार आहेत.
2. ई-समन्स आणि डिजिटल पुरावे स्वीकारले जातील
- आरोपीला कोर्टात हजर होण्यासाठी ई-समन्स दिले जातील.
- बँक स्टेटमेंट, ईमेल आणि मोबाइल अलर्ट आता कोर्टात मान्य पुरावे ठरतील.
3. दंड आणि तुरुंगवासात वाढ
2025 च्या नवीन कायद्यानुसार: Cheque Bounce Law in India 2025 in Marathi
| चूक | शिक्षा |
|---|---|
| पहिल्यांदा चेक बाउन्स | ₹10,000 पर्यंत दंड किंवा 1 वर्षाची शिक्षा |
| दुसऱ्यांदा किंवा पुन्हा चेक बाउन्स | ₹50,000 पर्यंत दंड + 2 वर्षांची शिक्षा |
| व्यापार व्यवहारातील चेक बाउन्स | ₹1 लाख किंवा दुहेरी रकमेपर्यंत दंड |
4. बँक खात्यावर नकारात्मक प्रभाव
- चेक बाउन्स झाल्यास CIBIL स्कोअर कमी होतो.
- खात्याला ‘High Risk Account’ म्हणून टॅग करण्यात येते.
2024 मध्ये काय समस्या होत्या?
2024 मध्ये चेक बाउन्स प्रकरणे भारतात मोठ्या प्रमाणावर वाढली होती: Cheque Bounce Law in India 2025 in Marathi
- वर्षभरात 12 लाखांहून अधिक चेक बाउन्स केसेस दाखल झाल्या.
- प्रकरणे वर्षानुवर्षे प्रलंबित राहात होती.
- आरोपी वेळकाढूपणा करत होते.
RBI चे 2025 मधील नवे मार्गदर्शन – काय सांगते सर्क्युलर?
RBI ने 2025 च्या एप्रिलमध्ये सर्व बँकांना खालील सूचना दिल्या: Cheque Bounce Law in India 2025 in Marathi
- चेक क्लिअरिंगसाठी AI आधारित प्रणाली वापरावी.
- चेक बाउन्स झाल्यास 24 तासात खातेदारास SMS/Email पाठवावा.
- तक्रारदाराला ऑनलाइन पोर्टलद्वारे तक्रार दाखल करता यावी.
- जास्त वेळा चेक बाउन्स करणाऱ्यांचे खाते निलंबित करावे.
चेक बाउन्स झाला तर काय करावे?
चेक बाउन्स झाल्यास पुढील पावले उचलावीत: Cheque Bounce Law in India 2025 in Marathi
- बँकेचे स्टेटमेंट व ‘चेक रिटर्न मेमो’ मिळवा.
- दुसऱ्या पक्षाला 15 दिवसांची लीगल नोटीस पाठवा.
- त्यानंतरही पैसे न मिळाल्यास 30 दिवसांत कोर्टात तक्रार नोंदवा.
कोणती खबरदारी घ्यावी?
✅ नेहमी खात्यात पुरेशी रक्कम ठेवा
✅ पोस्ट-डेटेड चेक दिल्यास तारीख लक्षात ठेवा
✅ चेकवर स्वाक्षरी बरोबर असावी
✅ गरज असल्याशिवाय चेक देणे टाळा – डिजिटल पेमेंटचा पर्याय वापरा
कोणावर लागू होतो चेक बाउन्स कायदा?
Negotiable Instruments Act, 1881 च्या Section 138 नुसार खालील सर्वांवर कायदा लागू होतो: Cheque Bounce Law in India 2025 in Marathi
- वैयक्तिक व्यक्ती
- व्यापारी संस्था
- भागीदारी फर्म
- कंपन्या (Private Ltd, LLP)
चेक बाउन्स आणि कर्ज – आता अधिक जबाबदारीची गरज!
2025 च्या RBI च्या निर्देशांनुसार बँका आणि NBFC (मायक्रोफायनान्स कंपन्यांसह) आता नवीन कर्ज देताना खातेदाराचा चेक बाउन्स इतिहास तपासत आहेत. Cheque Bounce Law in India 2025 in Marathi
जर तुमच्याकडून यापूर्वी चेक बाउन्स झाला असेल तर:
- नवीन कर्ज मिळण्यात अडथळा येऊ शकतो
- जास्त व्याजदर आकारले जाऊ शकते
महत्त्वाचे आकडेवारी (2025 च्या Q1 अनुसार)
| राज्य | चेक बाउन्स प्रकरणे |
|---|---|
| महाराष्ट्र | 1,42,000 |
| उत्तर प्रदेश | 1,10,500 |
| तामिळनाडू | 85,400 |
| गुजरात | 74,000 |
1. वैयक्तिक व्यक्ती (Individual Person)
जर एखादी वैयक्तिक व्यक्ती दुसऱ्याला चेक देते आणि तो चेक खात्यात अपुरी रक्कम असल्याने बाउन्स होतो, तर त्यावर कायदेशीर कारवाई होऊ शकते. व्यक्तीच्या नावावर थेट गुन्हा नोंदवला जातो आणि त्याला दंड किंवा तुरुंगवासाची शिक्षा होऊ शकते.
2. व्यापारी संस्था (Proprietorship Business)
एकट्या मालकाच्या नावाने चालणाऱ्या व्यापारी संस्थेने दिलेला चेक बाउन्स झाल्यास, संबंधित मालकालाच जबाबदार धरले जाते. संस्था आणि मालक हे कायद्याने एकच असल्याने मालकाविरुद्ध कायदेशीर प्रक्रिया राबवली जाते आणि त्याच्यावर गुन्हा दाखल होतो.
3. भागीदारी फर्म (Partnership Firm)
जर भागीदारी फर्मकडून चेक दिला गेला आणि तो बाउन्स झाला, तर फर्ममधील सर्व जबाबदार भागीदारांवर कायदेशीर कारवाई होते. विशेषतः ज्या भागीदारांनी चेकवर स्वाक्षरी केली आहे त्यांना न्यायालयात आरोपी म्हणून बोलावले जाते. त्यांच्यावर दंड किंवा शिक्षा होऊ शकते.
4. कंपन्या (Private Limited, LLP)
जर कंपनीकडून चेक दिला गेला आणि तो बाउन्स झाला, तर कंपनीसह तिचे संचालक, व्यवस्थापक किंवा संबंधित अधिकारी यांच्यावरही कारवाई होते. कारभार सांभाळणारी व्यक्ती वैयक्तिकरित्या जबाबदार ठरते, आणि कोर्टात तिच्यावर Section 138 अंतर्गत खटला चालवला जाऊ शकतो.
1. वैयक्तिक व्यक्ती (Individual Person)
जर एखादी वैयक्तिक व्यक्ती दुसऱ्याला चेक देते आणि खात्यात पैसे नसल्याने तो बाउन्स होतो, तर त्याच्यावर कायदेशीर कारवाई होते.
उदाहरण: राम कदम यांनी शेजारी रमेश देशमुख यांना ₹25,000 चा चेक दिला, पण तो बाउन्स झाला. रमेशने कोर्टात केस दाखल केली.
2. व्यापारी संस्था (Proprietorship Business)
एकट्या मालकाच्या नावाने चालणाऱ्या दुकानात चेक बाउन्स झाल्यास, त्या व्यक्तीवरच खटला दाखल होतो कारण मालक व व्यवसाय एकच मानले जातात.
उदाहरण: ‘शिवाई इलेक्ट्रॉनिक्स’ या दुकानाने दिलेला ₹50,000 चा चेक बाउन्स झाला, म्हणून मालक सचिन पाटील यांच्यावर FIR दाखल झाली.
3. भागीदारी फर्म (Partnership Firm)
फर्मचा चेक बाउन्स झाल्यास फर्मसह, ज्यांनी चेकवर स्वाक्षरी केली आहे आणि कारभार सांभाळतात अशा भागीदारांवर कायदेशीर कारवाई होते.
उदाहरण: ‘सिद्धी कन्स्ट्रक्शन’ फर्मचा चेक ₹1 लाखासाठी बाउन्स झाला. कोर्टाने भागीदार राजेश व सुनील यांना नोटीस पाठवली.
4. कंपन्या (Private Ltd, LLP)
चेक जर कंपनीने दिला असेल आणि तो बाउन्स झाला, तर कंपनीसह ती चालवणाऱ्या व्यक्तींवरही गुन्हा दाखल होतो. संचालकांना जबाबदार धरले जाते.
उदाहरण: ‘TechNova Pvt. Ltd.’ कंपनीचा ₹2 लाख चा चेक बाउन्स झाल्यावर, संचालक अनुप जाधव यांना कोर्टाने समन्स पाठवले.
डिस्क्लेमर (Disclaimer):
वरील लेखात दिलेली सर्व माहिती ही फक्त सामान्य माहिती व जनजागृतीच्या उद्देशाने प्रसिद्ध करण्यात आलेली आहे. “Cheque Bounce Law in India 2025” संबंधित नियम, कायदे आणि RBI च्या निर्देशांबाबतचा तपशील, तात्कालिक सरकारी अधिसूचनांनुसार बदलू शकतो.
ही माहिती कायद्याचा अधिकृत सल्ला (Legal Advice) नाही आणि ती कोणत्याही न्यायालयीन किंवा कायदेशीर प्रक्रियेसाठी वापरणे अनुचित ठरेल. एखाद्या चेक बाउन्स प्रकरणात वैयक्तिक किंवा व्यावसायिक निर्णय घेण्यापूर्वी प्रोफेशनल वकील किंवा कायदा तज्ज्ञांचा सल्ला घेणे अत्यावश्यक आहे.
Bankers24.com किंवा लेखक कोणत्याही प्रकारच्या कायदेशीर, आर्थिक किंवा वैयक्तिक नुकसानासाठी जबाबदार ठरणार नाही. या लेखातील माहिती ही विश्वासार्ह स्रोतांवर आधारित असली तरी, त्याची अचूकता आणि अद्ययावतता याची हमी दिली जात नाही.
वाचकांनी सदर लेखातील माहितीचा वापर स्वतःच्या विवेकबुद्धीने आणि जबाबदारीने करावा.
Cheque Bounce Law in India 2025 in Marathi
